COMPOSITIE/ORDENING
De Compositie/Ordening zegt iets over hoe de verschillende onderdelen binnen een vlak zijn geplaatst. Zo kan alles in het midden staan of staan de meest belangrijke onderdelen langs een diagonale lijn. Soms vormen de onderdelen samen een denkbeeldige driehoek. Er zijn verschillende soorten compositieschema's die we hieronder bespreken.
Bij platte kunstwerken (tekeningen, foto's en schilderijen) spreken we van compositie of ordening. Bij ruimtelijke kunstwerken (sculpturen,constructies) spreken we van ordening, opstelling of groepering.
Een 3D ordening heeft andere regels. Je kunt om sculpturen heen lopen en dan heb je steeds andere standpunten. Sommige beeldengroepen zijn zo opgesteld dat alleen de voorkant (frontaal) interessant is. Staan alle onderdelen naast elkaar op een lijn dan noemen we dat een lineaire ordening.
Een 3D ordening heeft andere regels. Je kunt om sculpturen heen lopen en dan heb je steeds andere standpunten. Sommige beeldengroepen zijn zo opgesteld dat alleen de voorkant (frontaal) interessant is. Staan alle onderdelen naast elkaar op een lijn dan noemen we dat een lineaire ordening.
'Pieta' 1499 Michelangelo
|
Wanneer alle belangrijke onderdelen binnen een denkbeeldige driehoek vallen spreek je over een driehoekscompositie. Dit levert vaak een rustig beeld op dat in balans is.
Bij een sculptuur spreek je over een piramidale compositie zoals je ziet in de 'Pieta' van Michelangelo. |
Wanneer je een compositie door midden hakt en beide helften (horizontaal of verticaal) precies hetzelfde zijn opgebouwd spreek je van een symmetrische compositie. Beide helften hoeven niet in de voorstelling gespiegeld te zijn.
De voorstelling in het fresco van Michelangelo is niet gespiegeld. Terwijl de compositie dit wel is, want in de linkerhelft zie je qua indeling precies dezelfde opbouw als de rechterhelft. Beide helften zijn in balans. |
'Verdrijving uit het paradijs' 1508 Michelangelo
|
'Judith onthoofd Holofernes' 1614 Artemisia Gentileschi.
|
Bij een dynamische compositie lijkt de opbouw 'beweeglijk' of 'in beweging'. Dynamiek in een compositie krijg je door:
> Diagonale of schuine richtingen. > Gebogen/gedraaide richtingen. > Gebruik van verschillende vormen. > Beweeglijke vormen. > Kleurcontrasten. > Ritmische herhalingen van vorm, kleur en/of richting. In het schilderij 'Judith onthoofd Holofernes' van Artemisia Gentileschi is sprake van een afwisseling in verticale en diagonale compositielijnen gevormd door de armen van Holofernes, Judith en haar dienstmeid. Het in elkaar grijpen van deze lijnen zorgt voor een ritmiek (beweging, tegenbeweging) die de dynamiek versterkt |
Bij een statische compositie lijkt de opbouw 'stil te staan' of 'in rust'. De onderdelen in de compositie zijn in evenwicht met elkaar.
Evenwicht in een compositie krijg je door: > Horizontale en/of verticale lijnen. > Weinig 'beweging'. > Gelijkmatige verdeling van vormen en kleuren over het beeldvlak. > Weinig contrast. |
Marcel Duchamp 1912 'vrouw die van de trap loopt'.
|
Door herhaling ontstaat ritme. Wanneer een bepaalde vorm of kleur regelmatig herhaald wordt, ontstaat een ritmische compositie. Een afwisselend ritme maakt de compositie dynamisch. Herhaling van een ritme langs horizontale of verticale lijnen geeft een rustig, statisch effect.
|